Biru Unjárga romantiserer bygda passe mykje

Jenter på bygda som føler at rammene er tronge og lengtar etter noko anna er ikkje noko nytt i filmverda. Sjølv er eg er oppvaksen med skilsettande Fucking Åmål og «føkkings Skoddeheimen»*.

Samiske Biru Unjárga har den norske tittelen Føkkings Nesseby. På engelsk har han fått tittelen My Father’s Daughter og har allereie vore vist under filmfestivalen i Toronto i Canada.

Elvira er straks seksten år og identifiserer seg sterkt med sin danske donorfar, som mora har fortalt om. Ho ser han føre seg som Game of Thrones-skodespelar Nicolai Coster-Waldau. Det er vanskeleg å ikkje late seg imponera når Coster-Waldau dukkar opp i første scene, men dette er skodespelardebutant Sarah Olaussen Eira sin film.

Me kjem raskt inn i Elvira sitt hovud, der det skjer mykje. Kven har vel ikkje følt at dei eigentleg høyrer til ein annan plass, kjem frå ein annan familie, og er meint for eit anna liv?

Ein kollasjintro med familiebilete og ei kartreise frå den samiske kommunen Unjárga i Aust-Finnmark til Danmark fortel oss at dette er ein coming of age-film med ei munnrapp hovudrolle. Ei som er meint for større ting.

Det samiske lokalsamfunnet er eit godt bakteppe for identitetsjakta til Elvira, som opplever mykje på ein gong. Samstundes som mora sin kvinnelege kjærast flyttar inn, dukkar ein mann som hevdar han er far hennar opp. Han liknar slett ikkje på Coster-Waldau og Elvira vert raskt dregen mellom mora og den nye faren, som behandlar ho som ein vaksen – på godt og vondt.

Samiske symbol som skjerf i sameflaggets fargar og gákti gjer seg visuelt godt på film, samstundes som dette er eit fint portrett av moderne samisk kultur. Det er både ein naturleg del av identiteten til karakterane, og noko dei må omfamne.

Visuelt romantiserer filmen bygda akkurat passe mykje, men det litt glansa tenåringsfilmformatet gjer at det ikkje vert like rett i mellomgolvet som tidlegare nemnte svenske storfilm. Det er fotografisk vakre landskap. Det er rotete hus, karakterar i praktiske klede, rurale bilar og enkle klasserom, men uttrykket er likevel ein pent strigla versjon av bygda, som i røynda ofte ligg eit lite stilmessig hakk bak meir urbane strok - i alle fall når det kjem til siste skrik.

For språknerdar er det ei glede å høyra den samiske dialogen, ispedd norske ord som «fertilitetsklinikken» og engelske frasar som «yeah right», «grow up» og «don’t take my kindness for weakness». I tillegg øver Elvira seg på dansk. Linken til Danmark og faren har vore viktig for Elvira når ho ikkje har følt seg heime der ho kjem frå, men kva når ho «berre» er samisk?

Regissør og manusforfattar Egil Pedersen gjer ein god jobb med å skapa ein dynamisk hovudkarakter, som er sympatisk sjølv om ho til tider er litt egoistisk.

Skodespelardebutant Sarah Olaussen Eira ber filmen trygt og godt gjennom mange følelsesladde scener, der tenåringsraseri og såre kjensler skin igjennom. Dei vaksne famlar truverdig i møte med tenåringen, og det er lett å forstå både motivasjon og kor dei feilar.

Konfliktane i skulegarden kastar til ein viss grad lys over Elvira sin karakter og kvardag, men dei beste scenane finn stad i familien.

Parallelt med dei eviggrøne temaa om identitet, familie og tilhøyrsle, harselerer filmen med meir dagsaktuelle spørsmål. Læraren som erklærer seg som woke når dei i klassens time skal snakka om seksuelle orientering. Lokaljournalisten som lirer av seg: «Samisk og skeiv. Og det er jo råtøft.» Elvira tykkjer mora er «cringe», for det er ikkje særleg spesielt å vera lesbisk lenger. Dessutan er kjærasten til mora typisk samisk: «slow and boring».

I skulegarden er dynamikken meir komplisert, og nokre av dei andre ungdomskarakterane kjennest litt for karikerte. Det er lettare å godta at dei vaksne lærarane vert framstilt som einfaldige, då desse er vaksne bikarakterar som leverer fleire humreverdige prestasjonar. Lærarane er herleg treige og kleint imponerte over bygdas motedronning og bloggar, som Margrethe ikkje vil bli omtala som.

Margrethe karikerer influensarstanden med sitt strev etter å ikkje vera motebloggar, men influensar av opinions og eit arctic levesett. Denne karakteren kunne gjerne fått vera noko meir enn filmens mean girl, fordi det er tydeleg at ho strevar med nokre av dei same tinga som hovudkarakteren.

Biru Unjárga ein lettbeint og underhaldande ungdomsfilm som er akkurat passe vittig og rørande. Filmen byr kanskje ikkje på dei store overraskingane, men er ein sjarmerande coming of age-film bada i midnattssol. Det er kanskje ikkje like hardslåande som sosialrealistiske og røffe Fucking Åmål, men ein skal ikkje sjå bort ifrå at Unjárga vert nordnorske ungdommar sitt «Skoddeheimen».

* Frå boka og filmen Få meg på, for faen!