Ram-sa-sa

Av Arne Henning Årskaug
Forfattar og bibliotekar. Kjem frå Holsen i Sunnfjord og bur i Oslo.

Publisert 31.08.2023
Sist oppdatert 05.06.2024

Eg har aldri elska tekstane til Ulven, til Duras eller til Duun. Men eg klarar ikkje å slutte, klarar ikkje fri meg frå å elske teksten som veninna mi, Signy, leverte i norsken på ungdomsskulen, teksten vi blei bedne om skrive i byrjinga av skuleåret, teksten som skulle handle om oss sjølve, om kvar i livet vi var ti år fram i tid, kva slags folk det var blitt av oss.

Medan vi andre skreiv at vi var mineryddarar, musikalstjerner og makelause make-up-artistar, at vi hadde fått oss kjærastar, krigsmedaljar og kjendisstatus, medan vi skreiv og skapte oss til skinande vaksne, skreiv Signy at ho hadde blitt rar.

Signy skreiv at ho framleis budde heime, heime hos foreldra, at ho ikkje torde gå ut lenger. Signy var blitt rar. Ho var blitt ustelt og sjuskete, lukta stålull og sennepsild, gjekk med flekkete klede og var blitt grå og tynn i håret før tida, og dagane hennar, dagane hennar gjekk med til å sitje på barndomsrommet og sortere glansbilete, høyre på Shirley Bassey og Eartha Kitt-songar, dagane hennar gjekk med til å veksle mellom å stire i veggen og på reprisar av Pantertanter, til å vente på at mora skulle kome opp med frukost, middag eller kvelds.

Foreldra hennar tigga stadig om at ho måtte prøve å kome seg ut av huset, få seg ein spasertur om ikkje anna, kanskje treffe folk på eigen alder, men Signy ville slett ikkje høyre snakk om det.

Teksten vart avslutta med at Signy fekk eit brev i postkassa, ein invitasjon til reunionen med ungdomsskuleklassen vår. Signy reiste ikkje på den festen, ho reiv sundt brevet og tok seg ei klype snus, og slik slutta teksten hennar.

Signy vart ikkje rar. Ho vart studiekonsulent på Universitetet i Sørøst-Norge. Ho gjennomførte fyrstegongsteneste og bur no i Kongsberg med kjæraste og ein sibirsk husky. Det var helst eg som vart rar, men akkurat det, akkurat desse uglansa åra, lyt eg nesten få lov til å ta føre meg i ein annan tekst.

Eg tenkjer på teksten til Signy kvar gong eg skal stri med tekst, kor naturstridig han var, korleis dei andre i klassen lo då teksten vart lesen opp med burlesk innleving av læraren vår, kor sjalu eg vart. Eg trur forresten ikkje at eg og Signy er vener lenger. Vi veit liksom ikkje kva vi skal snakke om meir, og dessutan so var det nokre uliklege greier for nokre år sidan, ein intern og sjablongaktig venegjengstrid som eg stelte i stand då eg var utru mot den førre kjærasten min, ein flokete strid som har vore vanskeleg å få stilna, og enklare å rømme ifrå.

Eg prøver å ikkje tenkje so mykje på det, eller på Signy, på kor mange år det er sidan sist vi prata saman. Ram-sa-sa. Men eg tenkjer på teksten hennar kvar gong eg skal stri med tekst, korleis eg elskar han.

Og eg får meg ikkje til å elske tekstane til Sæterbakken, Stridsberg eller Solstad. Men eg klarar ikkje å riste av meg kjærleiken min til teksten til Idun, Idun som eg gjekk på folkehøgskule saman med, som var i klassen min på skrivelinja. Vi, klassen, hadde fått i oppgåve å skrive ein tekst som skulle handle om «lys».

Medan vi andre skreiv einstonig og oppstylta om mjuke skumringar, vevre skuggespel og det vene, vene skimmeret i vassflata, skreiv Idun om å hengje opp ei blenkjande lyslenkje, om eit middelaldrande par som pynta til jul saman, kor ekstatiske og lukkelege dei var for å feire nok ei høgtid saman.

Teksten hadde same struktur som Stig Dagerman sin «Att döda ett barn», ved at paret ikkje visste at det var siste gongen lysa skulle hengjast opp, ved at paret ikkje visste at dei kom til å gå frå kvarandre berre nokre månadar fram i tid, då mannen i forholdet skulle få seg ein yngre kjæraste som han hadde treft gjennom jobben sin.

Eg hugsar eg tenkte at teksten var gudsjammerleg banal, at han måtte jobbast mykje med, at det kanskje berre var to originale setningar i heile teksten. Men eg hugsar ogso at læraren vår byrja å grine av teksten, at han måtte gå ut av rommet, og eg hugsar kor sjalu eg vart då Idun vart spurd om ho ville lese opp teksten på avsluttingsfesten det semesteret.

Idun vart aldri forfattar. Ho slo seg i hel i ei bisarr basehoppingsulukke eit par år seinare. Eg visste ikkje ein gong at ho dreiv med ekstremsport, men spurde heller aldri. Nærast heile klassen var i gravferda, og eg hugsar eg tenkte det var rart at læraren vår ikkje grein. Eg tenkjer ikkje so mykje på Idun lenger, eg strir faktisk litt med å hugse korleis ho såg ut, men det hender eg framleis kan bli sjalu av å tenkje på teksten hennar, av å tenkje på korleis eg sjølv byrja å grine då eg las han om att femten år seinare, då eg forstod at eg elska han. Ram-sa-sa. Og no tenkjer eg på teksten til Idun kvar gong eg skal stri med tekst.

Og eg har det ikkje i meg å elske tekstane til Kafka, Proust eller Woolf. Det er ikkje plass til dei, eg er berre i stand til å elske teksten som kameraten min, Eilert, leverte då vi hadde novelle-veker på Forfattarstudiet i Bø.

Den teksten som handla om Eilert sjølv, teksten som handla om korleis han sat inne på studenthybelen sin på Breisås og prøvde å skrive ein tekst utan å få det til, korleis han i staden skreiv ein tekst om tekstar han tenkte på, tekstar han ikkje klarte å slutte å tenkje på, slutte å elske, uviktige tekstar som vener og kjende av han hadde skrive, folk og tekstar ingen av oss andre hadde høyrt om.

Eg hugsar korleis han på slutten av teksten skildra at han vart svolten, men ikkje torde å gå ut for å lage seg middag fordi ein gjeng engelsktalande utvekslingsstudentar okkuperte felleskjøkkenet. I staden gjekk han ut på verandaen, sette seg til rette i ein stol, sat der urørleg heilt til det landa ein fugl, ei skjor, på rekkverket, ein fugl som eget i teksten, Eilert, heiv seg over, vridde nakken rundt på, sette tennene i, reiv opp og fortærte.

Eg hugsar kor makabert og utførleg det var skildra, kor skaka vi andre i klassen var då Eilert las opp teksten, kor sjalu eg vart av den sakrale stemninga i klasserommet etterpå. Og so hugsar eg at vi var på fest på hybelen til Eilert helga etter, at det låg ei daud skjor på verandaen hans, og at ingen av oss kommenterte det.

Eg har spurt Eilert om teksten i ettertid. Han påstår han aldri har skrive ein slik tekst, at det må ha vore nokon andre på studiet. Men eg er sikker på at det var han. Eg kan ikkje skjøne kven andre som kan ha skrive den teksten, teksten som eg tenkjer på kvar gong eg skal stri med tekst, teksten eg elskar.

Eg trur elles ikkje at eg og Eilert er vener lenger heller. Det hende han inviterte meg på fest no og då etter Bø-året, men det er lenge sidan eg har høyrt frå han no, fleire år sidan, og eg veit ikkje heilt kva som har skjedd. Kanskje eg spurde for mykje om teksten, eller kanskje det er noko anna eg har sagt, noko krast fjas om jobben eller om kjærasten hans, eg veit eg slengde litt med kjeften ein liten periode då eg trudde eg var ferdig med å vere rar, kanskje for å ta igjen det tapte.

Eg veit ikkje, og eg prøver i grunnen å ikkje tenkje so mykje på det. Ram-sa-sa. Men eg tenkjer på teksten til Eilert kvar gong eg skal stri med tekst. Eg veit i grunnen ikkje korleis eg skal avslutte denne teksten, korleis eg skal slutte å vere rar. Eg er svolten, og det er ikkje mat i kjøleskåpet, det er midt på natta og butikken er ikkje open. Kor lenge har eg vore urørleg no? Kor mange år har eg sete her og stridd med tekst? Prøvd å skape noko eg kan elske? Skal det ikkje lande noko ved sida av meg snart?