Ikkje kall meg diktar

Av Runar Gudnason
Filmskapar, gjendiktar og rappar i gruppa Side Brok. Bur i Hovdebygda.

Publisert 31.08.2023
Sist oppdatert 07.09.2023

Eg set stor pris på at du ikkje kallar meg diktar.
På førehand takk.
Eg vert nemleg ofte skulda for å vere diktar:
«Det er rapp, men det er så bra at det vert poesi!»
«Du rappar så bra, det er som eit dikt!»
Høyrt slikt.
Eit tydeleg teikn på at eg ikkje er diktar,
eller kanskje det er det motsette, kanskje det er eit paradoks,
men uansett:

Eg er ein av dei som vert gra når eg ser ein mikrofon,
og tek ordet i ein kvar situasjon,
og gir det ikkje frå meg før eg synest det held,
ein av desse fryktelege folka som trur dei har så mykje å melde,
og som eigentleg drit i om det vert sure miner.
Eg er berre sånn, eg slit med å prate utan å rime.

Men ikkje kall meg diktar.
Eg er rappar.
Ein rappar som heng med utskot og døgeniktar,
og får beatnikar til å nikke med nakkane,
og kle av seg frakkane og krevje katarsis,
ein pratmakar som baksnakkar framsnakking på dagleg basis.
Eg veit.
Eg er ein skrytepave, og dét er ein yrkesskade.
Eg prøver å skrive, men det vert berre tyt av det.
Tyt om kjøt og kjensler,
måla med brei pensel i det lengste,
heilt til folk roper stopp! Kva var det han sa?
Eg seier eg prøver å skrive om ånd og kropp, men gløymer kva som er kva.

Men ikkje kall meg folkeleg.
Eg er sprenglærd! – på rytmisk musikk frå The Bronx i 1979.
Dessutan liker eg sjølvhøgtidelege poetar med høghalsa genserar.
Desse uekte barna av morsmålet og fedrelandet
som stiller seg opp og utleverer varene berre fordi dei kan det,
og påstår at svart er ein farge, men også eit ord,
og ein stol er eit møbel, men også eit bord.

Dei som stiller seg opp og har seg med språket,
dei som hiv heltane på bålet og går på fylla med språket,
dei som får deg til å leve med stilla og takle bråket,
og det er no også noko.
Ja, er det ikkje det me treng?
Folk som pirkar seg i navlen med begge hender.
Folk som snakkar breitt, høgt og lenge.
Eller er det folk som snakkar slepande på ein dragande måte
med drepande sarkasme og klagande gåte?
Ja takk.
Eg er alt på éin gong og langt meir enn nok.
Ein gammal mann og ein pjokk.
Eg er full av fan og eg er brå og barokk.
Så eg er ikkje berre ein rappar – eg er ein heil flokk.

Men ikkje kall meg moromann.
Eg er svært skeptisk til begge dei båsane.
Gi meg alvoret som ligg i mellomromma,
mellom folka og mellom orda.
Mellom ei brølape på scena og eit sofistikert publikum.
Den intertekstuelle innser at ingen pustar i eit vakuum.
Eg skriv på barndomsminne og framtidsdraumar,
distansert og frå utsida.
Det er uansett umogleg å leve i det der såkalla noet,
for det sluttar no heile tida.

Men det er ikkje dikt.
Det er knapt nok skrift.
Just sayin’, som dei seier.
Høgttenking frå 63 kilo med kjøt.
Frå ein som likar både tivoli, stimuli,
børs og katedral,
brød og sirkus og karneval.

Men du, Jakob, du skriv dikt!

Slik vart min lodd: eg sit ved skrivebordet og baksar med eit vanvyrdt tungemål,
for meg og for Rappehesten, som gjorde på udyra kål.
Fri som det ville dyret, med segar av tvinna stål.
Og sidan stod resten av troppa og stormsong med skriking og skrål.

Nettopp, Jakob! Nettopp.
Fire tilfeldige linjer.
Rimar perfekt – med perfekt taiming.

Hei, kristenfolket til bygda for!
So langt, so langt burti skogen.
Kusse ki-ki-ki, kusse ko-ko-ko.
So langt, so langt burti skogen.

Hei, kristenfolket til bygda for!
For kjeften, svia og torten.
Kusse ki-ki-ki, kusse ko-ko-ko.
Høgg drygare hol i porten.

Å, Jakob! Du diktar så bra, det er som ein rapp!

Det kan no so ymse vere med eitt og hitt.
Nissen i styggeveret passar på seg og sitt.
Ja, hanen gol både natt og dag,
til dess han vart hås som ei cirkelsag.
Eg nikkar nøgd og tenkjer mitt.

Eg vil møte deg her på mi einsame bru.
Åt bygdi seg rekkjer den rautande ku.
Snart stig ho, den øy, og
den trui kann eg døy på, –
men kva fa’n kann du!

Ja nei.
Eg kan rappe, då.
Det er noko anna enn dikt,
men det liknar kanskje litt.
Ein må finne dei rette orda,
og legge dei der dei høyrer heime.
Sant, Jakob?
Me legg liv på basstromma
og kniv på skarptromma,
og så får me det til å bety noko.
Me får rytmen til å finne sanninga i språket.

Jakob Sande lærte meg alt eg kan om presisjon,
både i orda og rytmen.
Jakob Sande lærte meg alt om å ikkje flyge høgt eller lågt,
berre på tvers og målretta.

Og han lærte meg om å drite i båsar.
Eller kanskje rettare, å drite på dei rette båsane.

Så kall meg kva du vil, Jakob!
Din tradisjonsbevisste modernist!
Du, din parnassets perplekse pendlar!
Kall meg kva du vil!

Gi meg ein biff så god ein skulle tru det var ein burgar!
Og eg skal gape opp.
Så takk, Jakob.
Du kan kalle meg ein krakk, Jakob!

For dette er heile riminga med livet.
Og du, Jakob, du var og er dritfine.

Strofene i kursiv er verselinjer henta frå ulike dikt av Jakob Sande (Dikt i samling, 1998) og sett saman på nye måtar til denne teksten av Runar Gudnason. Verka til Sande er brukt med løyve frå Jakob Sande - senter for forteljekunst.