Fri i all æve

Slik lyder ei lukkeleg homohistorie: Ein veks opp i eit religiøst miljø i ei bygd, flyttar til by, vert fri der, kan vere seg sjølv der. Eit homofilt halleluja rungar.

Så når nokon frå by spør kor eg kjem frå, og eg nemner både bygd og religiøse treff fire gongar i veka, dreier spørsmåla ofte til
det må vel ha vore vanskeleg for deg å vere lesbisk der?

Ofte seier eg berre ja, jadå. Det er enklast, eg slepp å snakke om saknet. Og med dét, bukkar dei i forståing,
ja, 
seier dei på innpust,
ja, det er det jo mange som seier.

Kor ofte forenklar eg ikkje svara mine, skrellar vekk laga av nyansar?
For eg song ikkje halleluja då eg drog derifrå. Ikkje då og ikkje sidan.

Mitt ja, jadå forsterkar det allereie etablerte inntrykket. 

Ja, jadå,
som om det er klart at bygda, eller bygdefolk, ja, særleg i religiøse miljø, ofte er intolerante og uempatiske.

Ja, jadå,
som om dei som er sjølvproklamerte rasjonelle, frie og franke frå gudsfrykt, er betre menneske, meir opne menneske, menneske som ynskjer ein velkommen uansett bakgrunn.

Ja, jadå,
som om konservative religiøse liksom er ein annan sjanger menneske, hatefulle, trongsynte og gråfarga. Dei vaksne eg var glad i, som la av eit ekstra kakestykke til meg når dei baka. Dei som sørgde for at eg var garantert premie på misjonsbasar ved berre å møte opp. Dei som lærte meg å syngje foran andre – stolt og falskt. Dei som opnar opp heimane sine til fattige, ikkje berre til sine eigne.

Ja, jadå,
som om dei som ikkje trur på ein dømmande Gud er eit meir gjestfritt folk, meir tolerante, fordi dei ikkje meiner homofile kjem til helvete.

Eit vesentleg poeng manglar i det resonnementet:

Dei gløymer å ta med i berekninga at dei sjølv ikkje trur på helvete. At få ting i livet kostar mindre enn å avfeie frykt ein sjølv ikkje har.

Dei kjem ikkje på at dei ikkje har den levde, kroppslege erfaringa som skal til for å kjenne helvete som eit konkret indre landskap på linje med den geografiske verda. Sjølv om eg ikkje lenger trur på helvete, kan eg i tankane like lett navigere i vegane der som når eg ser for meg vegane i byen eg bur i.

Dei tek ikkje innover seg kva det betyr at dei ikkje sjølv er redde. At ein på same tid kan problematisere retorikk som leier til helvetesangst, og ta innover seg korleis verdsbiletet er for dei som allereie har vore eksponert for slik angst. 

At om me verkeleg vil forstå dei som no ein gong har vorte introduserte for dette moglege utfallet etter livet, må me gå inn i det på deira premiss. Det inneber å forstå kor redd ein då er, ikkje berre for å sjølv gjere noko feil, men for å ha skuld i å råda andre ut i fortapinga.

Kor mange gonger tek me ikkje alle feil i livet? I verdssynet til konservativt kristne, er det ikkje menneska som rår over reglane til ein allmektig Gud. Reglane hans er uavhengige av korleis vi skulle ynskje at dei var.

Om ein uttalar seg om reglane medan ein trur på ein dømmande Gud, risikerer ein å ta lagnadstungt feil. Konsekvensen du ventar er å sjå dei ein har rådd på vegner av ein allmektig Gud brenne i all æve. All ære til dei som trur på helvete og vel å ytre seg om at homofile utan frykt kan vere i likekjønna forhold, dei som av kjærleik vel å leve med uroa for å ha tatt feil. Eg beundrar dei djupt. Ikkje alle maktar det. 

Blant stemmene som uttalar seg om legning finst det dei som vil hindre homofile i å leve ut legninga si, som vil ha kontroll og makt. Desse finn ein mange av både i religiøse og ikkje-religiøse miljø. Men det finst òg mange som fryktar frå ein stad av kjærleik. For mange er det ei djup omsorg, og ikkje hat, som ligg bak motviljen til å ta eit standpunkt for om eg kjem til helvete eller ikkje. Dei fryktar reglane til den allmektige. Dei handlar frå eit ynskje om at eg skal vere fri i all æve.

Med verdslege briller på, er det vanskeleg å få auge på kjærleiken som kan ligge bak råda om at eg ikkje bør leve ut kjenslene mine for kvinner. Dei verdslege må kan hende låne andelege briller ei stund, om dei verkeleg skal ta innover seg “æva”. Utan å forstå kva som ligg i “æva”, verker det jo berre som om dei som er glade i meg har har freista å hindre meg i å gjere som eg vil. Men for dei truande er tida på jorda kortare enn eit millisekund av livet. Jorda er staden der ein tek val som sikrar ei god framtid.

Dei som fryktar i kjærleikens namn vil at eg skal vere fri i det verkelege livet. Og det verkelege livet tek til etter døden, i æva.

Utan å ha erfart kva det vil seie å tru på helvete, kan ein ikkje fullt ut forstå panikken for at ein så forferdeleg skjebne skal ramme nokon ein elskar. Det er menneskeleg å blande seg inn i vala til folk ein er glade i, når ein er redd dei vil gjere ein fatal feil.

Hadde eg vore deg…

I den sekulære verda kategoriserer ein sjeldan uønska innblanding som hatefull, når den kjem frå nokon som er glade i ein. Irriterende, ja. Javisst, er det irriterande!

Det er frykteleg irriterande, men ikkje religiøst betinga, å legge seg opp i andre menneske sine val. Det gjer folk heile tida:

Det hadde jo kanskje vore lurt om du heller…
Du har kanskje ikkje tenkt på at…
Hadde eg vore deg, så ville eg ha…

Eg har både vore deltakar og fokusperson i uinnbudde kollokviegrupper om livsval, utanfor religiøse miljø. Flest kollokvium oppsto då eg selde tinga mine og flytta til Paris for nokre år sidan, uten å kjenne nokon, utan ein fast stad å bu, utan å skulle studere, ta kurs eller jobbe, utan å snakke språket.

Er du sikker på at dette er så lurt?

Sjølv om det er eit av dei beste vala eg har tatt, og eg i skrivande stund framleis bur i Frankrike, murra spørsmålet lenge i bakhovudet. Særleg på einsame dagar, før eg hadde fått meg vener:

Tenk om eg gjer ein stor feil.

For meg er innblandinga av same natur, med same intensjon, som råda frå truande som har kjærleik for meg.
Grenselaust frustrerande og irriterande. Bekymra for kva som kan ramme meg, seier dei:

Er du sikker på at dette er så lurt?

Viss ein me er glad i entusiastisk fortalde oss at ho skulle backpacke til ein stad der skogane står i brann og ein ikkje kan ringje naudetatene,
hadde me ikkje sjølv i deira situasjon spurd
er du sikker på at dette er så lurt?

Tryggingsreglar

Kjærleikens natur er å ynskje at dei ein er glade i, skal ha det trygt og godt. Heller ikkje i storsamfunnet, oppmuntrast me til å leve fritt. Både i sekulære storsamfunn og religiøse miljø har vi reglar, normer, eit norsk kollektivt kulturelt medvit om kva som gjer ein trygg, kva ein burde gjere for å få eit godt liv:

Fullføre vidaregående er trygt.
Kome seg inn på boligmarknaden er trygt.
Etablere seg med familie er trygt.
Ha vaskemaskin, mikrobølgeovn, oppvaskmaskin og tørketrommel er trygt.
Leve i eit langvarig, monogamt forhold er trygt.
Ha sikker inntekt og fast jobb er trygt.
Sjølv om du ikkje likar jobben din.
Ja, sjølv om du verkeleg ikkje likar jobben din, så er det
trygt med fast inntekt.

Elles kva?

Elles kan alt rakne. Elles kan sjølve livet rakne. Og er du sikker på at du vil risikere det, når du heller kan halde deg trygg? Dommedagsprofetiane florerer òg i det sekulære. (Det er berre andre farescenario det åtvarast mot.)

Kor kan ein høyre si eiga stemme, mellom alle dei høglytte råda om korleis ein skal halde seg trygg?

Dei som ikkje trur på Gud, trur alltid på noko anna. Forskjellen er at religiøse er klar over kven dei set som autoritet i liva sine og kva reglar ein lever etter. Nedarva levereglar er ikkje berre for dei med barnetru.

Ved å halde fast på trua på at me er fundamentalt ulike, vert me sitjande fast i adskilte leirar: Framfor å søkje å forstå intensjonen til dei me er usamde med i eksistensielle spørsmål, og korleis me sjøl ville ha handla i deira situasjon, er me opptekne med å fordømme kvarandre. Mange konservative religiøse karakteriserer dei sekulære som djevelske, vonde. Mange sekulære karakteriserar dei konservative religiøse som uvenlege, hatefulle.

Og midt iblant oss, står ein homofil tenåring historielaus i nyansane og sprikar i spagaten.

Han som korkje er ein del av oss eller dei. Som vurderer å forlate den kollektive kjærleiken han kjenner til, for den romantiske kjærleiken han lengtar etter å kjenne. Som vurderer å risikere alt for eit nytt fellesskap. Eit fellesskap som fordømmer det han kjem frå. Som peiker på dei som er glade i han, og seier at dei er hatefulle fordi dei fryktar.

Heiar me som allereie står støtt i legninga vår for mykje ved målstreken til byen med hallelujasong til at me minnar han på korleis det var, hugsar på å trygge han der han står? Står det i det heile nokon der, i velkomstkomitéen, som seier at dei godt forstår viss han ikkje greier, eller vil, gje opp kjærleiken han kjenner i fellesskapet sitt?

Om han ikkje kjenner seg att, ikkje ser ambivalensen i nokon andre, ein ambivalens som finst der ute i fleire av oss, tør han kanskje ikkje likevel, han som er i tvil. Mange år etter eg slutta å tru på helvete, hender det enno at eg har mareritt der eg brenn. Det hender enno, særleg i høgtider, at eg lengtar til tida då synda ikkje var eksponert, då eg fritt kunne beundre jentene sine hestehalar. Lengtar til tida då eg, fellesskapet og kroppen min ikkje var i opposisjon til kvarandre. Det hender eg saknar menneska eg var, og er, glad i. Dei eg ikkje lenger kan vende tilbake til med integritet, med heile meg, med heile den eg har blitt. Menneska frå fråhaldslaget som alltid spurde meg om eg trudde eg kom til å vinne stolleiken i år òg. Dei vaksne eg song lovsong med, ein endelaus karaokefest der det er sosialt akseptert om sidepersonen syng falskt i si lovprising av Gud. Dei same menneska eg no beskyttar meg mot meiningane til. Når eg er redd, er det framleis salmer eg syng.

Oppi alt saknet, angrar eg ikkje på valet mitt. På å få meg kjærestar som er kvinner. Tvert imot er eg svært glad for det valet, stolt av det valet. Eg lever fint med sambuaren min sjølv om eg aldri har sunge halleluja over legninga mi, aldri har vore stolt over legninga mi. Frå å slå opp med min fyrste kjærast som tolvåring i Guds namn og spørre predikantar kor eg kunne få tak i såkalla konverteringsterapi, har det vakse til å verte heilt greitt. Det kosta meg fellesskapet mitt, mange menneske eg var glad i, og tradisjonane mine. Kostnaden kan likevel ikkje målast med kostnaden, saknet og frykta eg kjende då eg tok kjærleiken min til fange for ikkje å hamne i helvete.

Om me ser vekk frå denne nyansen, dette tvetydige saknet, og plasserer heile heiagjengen på målstreken til det sekulære, står storsamfunnet homovennlege, kry og liksomstøttande, med hendene fulle av konfetti me skal kaste over tenåringen:

Endå godt du kom deg ut av det, ut i fridommen. No vert alt bra,
utan ledige hender til å halde hans hand i sorga.

Og med dét, risikerer me å kollektivt stolt å toge rett forbi han som står åleine og tvilar.